Kwestia odpłatności za akcje ratunkowe w górach budzi w Polsce liczne kontrowersje i dyskusje. Obecnie w naszym kraju akcje ratunkowe prowadzone przez Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) oraz Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) są bezpłatne dla poszkodowanych, niezależnie od okoliczności wypadku. System ten finansowany jest głównie z budżetu państwa, dotacji samorządowych oraz darowizn. Coraz częściej jednak pojawiają się głosy sugerujące wprowadzenie częściowej odpłatności, szczególnie w przypadkach rażącej nieodpowiedzialności turystów.
Dyskusja na temat odpłatności za akcje ratunkowe w górach nabiera szczególnego znaczenia w kontekście rosnącej liczby interwencji ratowniczych. W ostatnich latach obserwuje się znaczący wzrost liczby wypadków w polskich górach, co przekłada się na zwiększone obciążenie służb ratunkowych. Wielu ekspertów wskazuje, że wprowadzenie częściowej odpłatności mogłoby pełnić funkcję prewencyjną, zniechęcając turystów do podejmowania nadmiernego ryzyka. Z drugiej strony, przeciwnicy tego rozwiązania argumentują, że mogłoby to prowadzić do opóźnień w wzywaniu pomocy, a w konsekwencji do pogorszenia stanu poszkodowanych.
ponad 3500 interwencji rocznie to średnia liczba akcji ratunkowych przeprowadzanych przez GOPR i TOPR w polskich górach w ostatnich latach
Analizując modele funkcjonujące w innych krajach Unii Europejskiej, można zauważyć znaczące różnice w podejściu do finansowania górskich akcji ratunkowych. W niektórych państwach obowiązuje system pełnej odpłatności, w innych częściowej, a w jeszcze innych – podobnie jak w Polsce – akcje ratunkowe są całkowicie bezpłatne. Te różnice wynikają z odmiennych tradycji, uwarunkowań geograficznych, ale także z różnych filozofii dotyczących odpowiedzialności państwa za bezpieczeństwo obywateli oraz odpowiedzialności indywidualnej turystów za podejmowane ryzyko.
Francja reprezentuje model, w którym odpłatność za akcje ratunkowe jest uzależniona od okoliczności wypadku. Podstawowa pomoc ratunkowa jest bezpłatna, jednak w przypadkach rażącego naruszenia zasad bezpieczeństwa, ignorowania ostrzeżeń czy podejmowania nieuzasadnionego ryzyka, poszkodowany może zostać obciążony kosztami akcji. System ten ma na celu zniechęcanie do nieodpowiedzialnych zachowań, jednocześnie gwarantując bezpłatną pomoc w standardowych sytuacjach wypadkowych. Francuskie podejście jest często wskazywane jako potencjalny wzór dla Polski.
Zasady odpłatności za akcje ratunkowe we Francji
We Francji „bezpłatność „ratownictwa górskiego zależy głównie od miejsca interwencji i okoliczności. Oto najważniejsze informacje:
Bezpłatne ratownictwo w górach
- Ratownictwo górskie jest zazwyczaj bezpłatne, gdy odbywa się poza terenami narciarskimi, czyli poza wyznaczonymi trasami i stacjami narciarskimi, realizowane przez służby publiczne, takie jak straż pożarna, żandarmeria (PGHM) czy CRS górskie. W takich przypadkach koszty pokrywane są przez społeczeństwo z podatków i nie są naliczane osobie ratowanej.
- Na przykład, jeśli podczas wędrówki w górach złamiesz nogę poza stokami narciarskimi, interwencja śmigłowca lub ekipy ratunkowej publicznej nie będzie Cię kosztować.
Płatne ratownictwo w górach
- Ratownictwo staje się płatne na stokach narciarskich lub w obszarach poza trasami, ale dostępnych z terenów narciarskich. W tych miejscach ratownictwo jest często realizowane przez firmy prywatne lub pod nadzorem gminy, które mogą obciążyć kosztami osobę ratowaną.
- Ceny różnią się w zależności od rodzaju i lokalizacji interwencji:
- Ewakuacja na stoku (saneczki, skuter śnieżny): około 200 do 600 euro.
- Ratownictwo poza trasami lub w trudno dostępnych miejscach: od 450 do ponad 1000 euro.
- Interwencja śmigłowca: około 30 do 82 euro za minutę, co może oznaczać kilka tysięcy euro w zależności od czasu i trudności akcji.
- Koszty te mogą być bardzo wysokie, szczególnie w przypadku użycia śmigłowca, i ponosi je osoba ratowana.
Inne sytuacje, gdy ratownictwo może być płatne
- Jeśli interwencja jest spowodowana lekkomyślnością lub zaniedbaniem (np. brak odpowiedniego sprzętu, nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa), ratownictwo może być płatne nawet poza terenami narciarskimi.
- Podczas zawodów sportowych w górach ratownictwo jest zazwyczaj płatne.
- W niektórych gminach ratownictwo jest realizowane przez prywatne firmy, które zawsze pobierają opłaty za swoje usługi.
Zalecenia
- Zaleca się wykupienie specjalnego ubezpieczenia obejmującego ratownictwo górskie, szczególnie podczas uprawiania narciarstwa lub wędrówek, aby uniknąć wysokich kosztów w razie wypadku.
- Niektóre karty kredytowe premium zawierają częściowe ubezpieczenie kosztów ratownictwa górskiego, ale warto sprawdzić warunki i limity.
Podsumowanie
- We Francji ratownictwo górskie jest bezpłatne poza terenami narciarskimi, gdy realizują je służby publiczne.
- Jest zazwyczaj płatne na stokach narciarskich i w ich obrębie, a koszty mogą sięgać od kilkuset do kilku tysięcy euro w zależności od rodzaju interwencji.
- Warto wykupić odpowiednie ubezpieczenie, by uniknąć wysokich kosztów.
Obecnie trwają dyskusje na temat ewentualnego rozszerzenia płatności za ratownictwo górskie, aby zwiększyć odpowiedzialność użytkowników.
Zasady odpłatności za akcje ratunkowe w Austrii
W Austrii akcje ratunkowe w górach są płatne dla turystów. Koszty akcji ratunkowej wynoszą zwykle około 1500–2000 euro za interwencję, a jeśli konieczne jest użycie śmigłowca, koszty mogą znacznie wzrosnąć — wynajem helikoptera w Alpach Wschodnich to wydatek rzędu 2000 do nawet 5000 euro za godzinę lotu. Całkowity koszt akcji z udziałem śmigłowca może sięgnąć kilkudziesięciu tysięcy euro.
Zasady odpłatności za akcje ratunkowe na Słowacji
Akcje ratunkowe w górach są płatne.
- Za ratownictwo w górach odpowiada Horská záchranná služba (HZS).
- Koszty mogą obejmować m.in. akcje poszukiwawcze, transport helikopterem, pomoc medyczną na miejscu itd.
- Nawet jeśli jesteś ubezpieczony w NFZ (EKUZ), EKUZ nie pokrywa kosztów akcji ratunkowej w górach.
- Zalecane jest wykupienie dodatkowego ubezpieczenia turystycznego, które obejmuje akcje ratownicze.
Co dla Polski? Jaki system będzie najlepszy?
Analizując argumenty za wprowadzeniem odpłatności za akcje ratunkowe w polskich górach, warto zwrócić uwagę na potencjalny efekt prewencyjny. Świadomość możliwych kosztów finansowych mogłaby skłaniać turystów do lepszego przygotowania się do górskich wycieczek, odpowiedniego wyposażenia oraz przestrzegania zasad bezpieczeństwa. Doświadczenia krajów, które wprowadziły częściową odpłatność, wskazują na pozytywny wpływ takich rozwiązań na świadomość ryzyka wśród turystów. Dodatkowo, wpływy z opłat mogłyby stanowić dodatkowe źródło finansowania dla służb ratunkowych, umożliwiając im zakup nowoczesnego sprzętu i podnoszenie kwalifikacji.
Z drugiej strony, przeciwnicy wprowadzenia odpłatności za akcje ratunkowe w Polsce wskazują na potencjalne zagrożenia związane z takim rozwiązaniem. Najpoważniejszym z nich jest ryzyko opóźnionego wzywania pomocy przez poszkodowanych obawiających się kosztów. W sytuacjach górskich, gdzie czas reakcji często decyduje o życiu i zdrowiu, takie opóźnienia mogłyby mieć tragiczne konsekwencje. Ponadto, wprowadzenie systemu odpłatności wiązałoby się z koniecznością stworzenia skomplikowanych procedur oceny zasadności obciążenia kosztami, co mogłoby prowadzić do sporów i kontrowersji.
Argumenty za wprowadzeniem odpłatności za akcje ratunkowe w Polsce:
- – Efekt prewencyjny – zniechęcanie do nieodpowiedzialnych zachowań
- – Dodatkowe źródło finansowania dla służb ratunkowych –
- Promowanie ubezpieczeń górskich i lepszego przygotowania do wycieczek
- – Odciążenie budżetu państwa – Sprawiedliwsze rozłożenie kosztów (płacą ci, którzy podejmują ryzyko)
Argumenty przeciw wprowadzeniu odpłatności za akcje ratunkowe w Polsce:
- – Ryzyko opóźnionego wzywania pomocy z obawy przed kosztami
- – Trudności w ocenie zasadności obciążenia kosztami
- – Potencjalne konflikty i spory prawne
- – Tradycja bezpłatnej pomocy w górach –
- Możliwe wykluczenie ekonomiczne niektórych grup społecznych z turystyki górskiej
- – Komplikacja systemu ratownictwa górskiego
Interesującym rozwiązaniem, które mogłoby stanowić kompromis w polskich warunkach, jest model oparty na dobrowolnych ubezpieczeniach górskich. Turyści mogliby wykupywać niedrogie ubezpieczenia, które pokrywałyby koszty ewentualnych akcji ratunkowych. Osoby nieubezpieczone byłyby obciążane kosztami tylko w przypadkach rażącej nieodpowiedzialności. Takie rozwiązanie zachowywałoby element prewencyjny, jednocześnie nie tworząc bariery w dostępie do pomocy w sytuacjach zagrożenia życia.
Warto również rozważyć możliwość wprowadzenia w Polsce systemu podobnego do francuskiego, gdzie odpłatność jest uzależniona od okoliczności wypadku. Podstawowa pomoc ratunkowa pozostałaby bezpłatna, natomiast koszty akcji mogłyby być nakładane na osoby, które świadomie naruszają zasady bezpieczeństwa, ignorują ostrzeżenia czy wchodzą na zamknięte szlaki. Takie rozwiązanie pozwoliłoby zachować podstawową zasadę bezpłatnej pomocy w górach, jednocześnie wprowadzając mechanizm finansowej odpowiedzialności za nieodpowiedzialne zachowania.
| Potencjalny model dla Polski | Zalety | Wady |
|---|---|---|
| Pełna bezpłatność (obecny) | Brak barier w dostępie do pomocy, Prosta administracja | Brak efektu prewencyjnego, Obciążenie budżetu państwa |
| Pełna odpłatność | Silny efekt prewencyjny, Odciążenie budżetu | Ryzyko opóźnionego wzywania pomocy, Wykluczenie ekonomiczne |
| Odpłatność uzależniona od okoliczności | Zachowanie bezpłatnej pomocy w standardowych sytuacjach, Efekt prewencyjny | Trudności w ocenie zasadności opłat, Potencjalne spory |
| System oparty na dobrowolnych ubezpieczeniach | Promowanie odpowiedzialności, Dodatkowe finansowanie dla służb | Konieczność stworzenia systemu ubezpieczeń, Niepełne pokrycie populacji turystów |
Istotnym aspektem dyskusji o odpłatności za akcje ratunkowe w górach jest również kwestia edukacji i prewencji. Niezależnie od przyjętego modelu finansowania, kluczowe znaczenie ma podnoszenie świadomości turystów na temat zagrożeń w górach oraz promowanie odpowiedzialnych zachowań.
Doświadczenia krajów alpejskich pokazują, że skuteczne programy edukacyjne, połączone z jasnym systemem odpowiedzialności finansowej, mogą znacząco przyczynić się do zmniejszenia liczby wypadków wymagających interwencji służb ratunkowych.
Autor
